Uit een verkenning van de plannen van twintig gemeentes voor de warmtetransitie door Klimaatverbond Nederland blijkt dat biodiversiteit slechts een minimale rol heeft. “Concrete plannen missen en er zijn geen partijen aangewezen die de opdracht hebben hiermee aan de slag te gaan”, stelt de verkenning, die in november 2022 gepubliceerd werd.

In deze reeks kijkt Warmte365 naar de warmtetransitie en de impact die deze heeft op de natuur en de omgeving. In het eerste deel kwam geothermie aan bod en in het tweede deel aquathermie. In dit deel: de gemeentelijke plannen.

Bij biodiversiteit en natuur denken we meestal aan bossen, velden en parken. Maar steeds meer gaat het ook over de flora en fauna in onze directe leefomgeving: de vleermuizen in de spouwen, de mussen onder de dakpannen, en de zwaluwen onder de dakranden.

Grotere systemen zoals bij geothermie, bodemenergie en aquathermie krijgen de meeste aandacht, omdat de verwachting is dat deze systemen meer invloed op de natuur uitoefenen. Toch is het ook belangrijk dat er aandacht voor de biodiversiteit in de gebouwde omgeving is, en dit wordt in de praktijk nog vaak vergeten.

Klimaatverbond Nederland publiceerde november vorig jaar een verkenning naar de mate en wijze waarop biodiversiteit is opgenomen in de zogeheten ‘transitievisie warmte’ (TVW) van twintig gemeentes. Wij zetten de belangrijkste bevindingen hier op een rij.

Nog weinig aandacht voor biodiversiteit
Volgens Klimaatverbond Nederland is er tot dusverre nog erg weinig aandacht voor biodiversiteit in de plannen van gemeentes. Waar het wel wordt genoemd is dit kort en weinig concreet.

Klimaatverbond Nederland stelt dat het thema in veertien van de twintig TVW’s die ze analyseerden niet wordt genoemd. In die groep zitten ook de grootste gemeentes van de selectie, Den Haag en Maastricht. De gemeentes Lelystad, Vlaardingen, Hollands Kroon, Molenlanden en Harlingen besteden in beperkte mate aandacht aan het thema.

Klimaatverbond Nederland noemt ook dat in de gevallen waar het wel genoemd wordt, er een aantal cruciale aspecten ontbreken: heldere doelen qua biodiversiteit, sturing en borging van die doelen, en concrete ideeën over het vertalen van doelen naar de praktijk.

De gemeente Vlaardingen is hier een positieve uitzondering: die beschrijft in hun plan hoe ‘natuurinclusiviteit’ mee moet worden genomen in de warmtetransitie.

Biodiversiteit in de praktijk
Naast de plannen onderzocht Klimaatverbond Nederland ook wat gemeentes momenteel al in de praktijk doen op het gebied van biodiversiteit. Hier schetsen ze een “sterk uiteenlopend beeld”.

Volgens Klimaatverbond Nederland is er in veel gevallen nog geen koppeling tussen de plannen voor de warmtetransitie en het beleid op het gebied van biodiversiteit. Volgens het rapport heeft een handjevol gemeentes biodiversiteit als voorwaarde meegenomen in hun programma’s, onder de noemer ‘natuurvriendelijk isoleren’.

Een van de middelen die gemeentes ter beschikking hebben is het ‘soortenmanagementplan’ (SMP), een gebiedsgerichte methode om biodiversiteit in kaart te brengen. Hoewel deze aanpak voordelen heeft qua efficiëntie ten opzichte van een gebouwgerichte aanpak, kan het proces alsnog een jaar in beslag nemen en de warmtetransitie dus flink vertragen. Volgens Klimaatverbond Nederland verschillen de meningen dan ook over of de SMP de beste methode is om biodiversiteit te waarborgen én de warmtetransitie voorspoedig te laten verlopen.

Gebrek aan kennis en regie
Het rapport van Klimaatverbond Nederland concludeert dat er nog onvoldoende kennis en bewustzijn is op het gebied van biodiversiteit met betrekking tot de warmtetransitie. Daarbij merken ze op dat de kennis in bepaalde ‘kernplekken’ er wel is, maar nog niet voldoende wordt verspreid onder de partijen die het nodig hebben.

Daarnaast is het volgens het rapport “nog niet duidelijk wie binnen en tussen organisaties, op verschillende niveaus, de regierol op zich moet nemen”. Er missen schakels tussen organisaties en betrokken partijen en dat zit de voortgang in de weg. Klimaatverbond Nederland sluit het rapport dan ook af met een oproep aan lezers om de kennis die er wel is te bundelen, zodat er geen keuze hoeft te worden gemaakt tussen duurzame warmte en biodiversiteit.