Regio – In maart worden leden van Provinciale Staten verkozen. Zij bepalen in mei de samenstelling van de Eerste Kamer. ‘Dat maakt 2023 tot een cruciaal jaar voor de energietransitie’, aldus Wouter Langendoen van de NVDE.
Eerste Kamerleden worden geacht wetgeving op eigen titel te beoordelen, zonder last of ruggespraak. In werkelijkheid spelen coalitiebelangen wel degelijk, en daar wordt ook rekening mee gehouden door de regering. Zo speelden de wensen van GroenLinks en de PvdA een rol bij het Kamerdebat over de afbouw van de salderingsregeling voor zonnestroom met het oog op behandeling in de Eerste Kamer, waar de coalitie een minderheid heeft.
Eigen afweging
‘Daarmee is de uitkomst echter nog geen zekerheid’, aldus Langendoen, verantwoordelijk voor Public Affairs bij Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE). ‘Kijk naar de nieuwe Omgevingswet. De invoering is meerdere malen uitgesteld omdat de Eerste Kamer vraagtekens heeft bij de uitvoerbaarheid. Deze wet is echter wel van groot belang voor de energietransitie, bijvoorbeeld in het kader van de realisatie van energieprojecten en energie-infrastructuur. Het doel is nu ingang per 2024, decentrale overheden willen dat ook. Het zou goed zijn als de Eerste Kamer hier snel een besluit over neemt.’
Politieke constellatie
Wat zijn de mogelijke effecten van de Eerste Kamerverkiezingen op beleid en besluitvorming aangaande de energietransitie? Langendoen noemt allereerst het gevaar van vertraging, bijvoorbeeld door de tijd die installatie van de nieuwe Eerste Kamer in beslag neemt. Daarnaast kan de samenstelling van de Eerste Kamer wezenlijk veranderen, en daar ziet het ook naar uit. Zo kan een nieuwe politieke constellatie ontstaan, waarbij de coalitie nog meer afhankelijk wordt van oppositiepartijen. Het is logisch dat er nieuwe verhoudingen en een nieuwe dynamiek ontstaan, maar bij een politieke impasse is de energietransitie volgens Langendoen geenszins gebaat. Hij noemt dat vooruitzicht zorgelijk.
Nieuwe fase
Langendoen: ‘Minister Jetten moet nog naar de Eerste Kamer om de salderingswet te verdedigen. Laten we hopen dat de Eerste Kamer snel met de afbouw instemt. Het is reeds afgesproken in het Klimaatakkoord, dit dossier sleept al jaren. Ondertussen zien we steeds meer ongelijkheid ontstaan door saldering tussen huishoudens met en zonder zonnepanelen. En er is inmiddels een nieuwe fase in de energietransitie waarbij zonnepanelen zichzelf verkopen en andere prikkels passen, bijvoorbeeld voor flexibiliteit middels batterijen. Een belangrijke randvoorwaarde is het verzekeren van een redelijke terugverdientijd voor mensen die zonnepanelen kopen, maar daarin is voorzien in de voorliggende wet.’
Haast geboden
De Raad van State bracht onlangs een negatief advies uit over de nieuwe Energiewet. Die moet de huidige Gaswet en Elektriciteitswet gaan vervangen, onder andere met het oog op het faciliteren van de energietransitie. Hij is onder andere van belang voor het faciliteren van flexoplossingen door netbeheerders en marktpartijen. Het zal echter even duren voordat de Energiewet is aangepast, aangenomen door het parlement en de gang naar de Eerste Kamer wordt gemaakt. Het huidige kabinet heeft daarvoor, als het niet eerder valt, nog 2 jaar om dat voor elkaar te krijgen. Haast is dus geboden, en dat geldt voor meer nieuwe wetgeving ten aanzien van verduurzaming en de energietransitie die momenteel nog niet van kracht is.’
Politieke inpasse
‘Er moeten nog vele belangrijke besluiten worden genomen, bijvoorbeeld ten aanzien van stikstof. Zolang een oplossing uitblijft betekent dat vertraging voor de energietransitie’, aldus Langendoen. ‘En neem wetgeving ten aanzien van de gebouwde omgeving zoals de Warmtewet en de Wet Gemeentelijke Instrumenten Warmtetransitie. Die laatste geeft lokale overheden de bevoegdheid om wijken van het aardgas af te halen en biedt daarmee tevens investeringszekerheid aan de netbeheerders. Jetten komt in het voorjaar bovendien met aanvullend klimaatbeleid om het gat te dichten naar 55 tot 60 procent minder CO2-uitstoot in 2030, zo kondigde hij vorig jaar aan. Maar 2030 is al over 7 jaar. Al met al; 2023 is een cruciaal jaar voor de Nederlandse energietransitie. Tijdsverlies kunnen we ons niet permitteren, en het ontstaan van een politieke impasse al helemaal niet. Duurzame energie heeft juist versnelling en kortere procedures nodig. Ik hoop daarom dat de coalitie en de oppositie constructief samenwerken om vaart te houden in belangrijke wetgeving en beleid.’