Regio – De Afdeling advisering van de Raad van State heeft op 1 februari 2023 haar advies vastgesteld over een wetsvoorstel met regels over energiemarkten en energiesystemen: de Energiewet. Het advies is op 6 februari 2023 openbaar gemaakt en gepubliceerd op de website van de Raad van State.
Inhoud van het voorstel
Met dit wetsvoorstel worden de bestaande Elektriciteitswet 1998 en de Gaswet ingetrokken en samengevoegd in één nieuwe wet, de Energiewet. Het wetsvoorstel moet bijdragen aan het algemene doel van het Nederlands energiebeleid, namelijk het realiseren van een schone, CO2-arme energievoorziening die ruimtelijk inpasbaar, veilig, betrouwbaar en betaalbaar is.
Drie functies
Volgens de regering dient het wetsvoorstel drie functies. Ten eerste worden de regels voor de elektriciteits- en gasmarkten gemoderniseerd en geactualiseerd door de Elektriciteitswet 1998 en de Gaswet samen te voegen. Ten tweede worden in de Energiewet de herziene Europese Elektriciteitsrichtlijn en een aantal Europese verordeningen op het terrein van elektriciteit, ook wel het Clean Energy Package (CEP) genoemd, in Nederlands recht omgezet (implementatie) en worden de (bestaande) Europese regels voor gas opnieuw in Nederlandse regels omgezet. Ten derde wil de regering met de wet ook uitvoering geven aan nationale beleidsvoornemens, waaronder onderdelen van het Klimaatakkoord.
Verschillende gezichten van het wetsvoorstel
De Afdeling advisering merkt op dat deze verschillende functies ertoe leiden dat het voorstel verschillende gezichten heeft. In het voorstel worden de verschillende functies bovendien onvoldoende duidelijk onderscheiden en uitgewerkt. Daardoor is het moeilijk om grip op het voorstel te krijgen. Zo is onduidelijk welk deel van het voorstel gaat over de (her)omzetting van Europese regels en in welk deel de regering eigen beleidskeuzes maakt. Ook is onduidelijk hoe deze zich tot elkaar verhouden.
Implementatie Europese regelgeving
De Afdeling advisering wijst er daarnaast op dat een adequate omzetting van Europese richtlijnen er niet mee is gediend wanneer het wetsvoorstel ook veel andere regels en beleid bevat, zoals in dit geval. Voor het parlement moet duidelijk zijn wanneer bepalingen dwingend voortvloeien uit Europees recht. Het ontbreken van dat inzicht belemmert het verdere wetgevingsproces en kan leiden tot (verdere) vertraging van de omzetting van Europees naar Nederlands recht.
Samenvoeging Gaswet en Elektriciteitswet
Europese regels voor elektriciteit en gas hebben weliswaar overeenkomsten, maar daarvoor bestaan wel afzonderlijke Europese wetgevingspakketten. De ontwikkelingen in de Europese regelgeving voor elektriciteit en gas lopen niet helemaal parallel en de regelgeving is voortdurend in beweging. Dit bemoeilijkt dit de integratie van beide stelsels.
Eindoordeel: geen meerwaarde in samenvoeging
De Afdeling advisering ziet daarom geen meerwaarde in de samenvoeging van de Elektriciteitswet 1998 en de Gaswet, terwijl samenvoeging wel risico’s heeft, onder meer uit oogpunt van het Europees recht. Daarom stelt zij in haar advies een aantal alternatieven voor. Als de regering niet voor een van die alternatieven kiest, dan moet zij motiveren waarom dat niet gebeurt, mede in het licht van het feit dat de elektriciteits- en gasmarkten sterk en langdurig in beweging zijn en daarmee de wetgeving op deze terreinen ook.
Naast dit algemene oordeel adviseert de Afdeling advisering ook om in het wetsvoorstel een regeling op te nemen om kwetsbare afnemers van gas en elektriciteit te beschermen. Verder zouden er regels opgenomen moeten worden aan de hand waarvan netbeheerders prioriteit kunnen geven aan hun uitbreidingsinvesteringen. Daarnaast moet de regering beoordelen of burgers met het wetsvoorstel uit de voeten kunnen, of het ‘doenbaar’ is voor burgers. Tot slot zou de regering concreet toe moeten lichten hoe het wetsvoorstel op het punt van de gegevensverwerking voldoet aan Algemene verordening gegevensbescherming. Om al deze redenen komt de Afdeling advisering tot het eindoordeel dat het voorstel opnieuw moet worden overwogen.