Regio – Enkele weken geleden stonden veel gemeenten stil bij het feit dat de oorlog in Oekraïne nu een jaar duurt. Op dit moment zijn er ruim 90.000 Oekraïense vluchtelingen ingeschreven in de Basisregistratie Personen. Er is na een jaar nog onduidelijkheid over de opvang, noodopvang werd al vaak verlengd. Ook minister Van Gennip kijkt terug op het afgelopen jaar en de geleerde lessen. Gemeenten krijgen extra geld voor taallessen, om bij te dragen aan toegang tot werk en Nederlands onderwijs.
Een jaar na het uitbreken van de oorlog in Oekraïne lijkt duidelijk dat er niet snel een einde komt aan het conflict. En dat vluchtelingen waarschijnlijk langer in Nederland zullen blijven. Dit heeft nog steeds grote impact op de asielopvang in gemeenten, er zijn te weinig plekken, wat de noodopvang langer nodig maakt. De prognose is dat op 1 januari 2024 75.000 opvangplekken voor asielzoekers nodig zijn. De Asielwet die de ontstane asielcrisis moet oplossen is er nog steeds niet.
Verlicht
Veel gemeenten besteden aandacht aan het begin van de oorlog. Op de website van de gemeente Amsterdam vertellen vluchtelingen hun verhaal. Als teken van verbondenheid met Oekraïne werden gemeentepanden in Maasdam en Oud-Beijerland op 24 februari blauw-geel verlicht. Met dit gebaar stak de gemeente Hoeksche Waard het Oekraïense volk een hart onder de riem.
Ook Leiden stond stil bij één jaar oorlog, door onder meer de Koornbeursbrug te verlichten in de kleuren van de Oekraïense vlag. De gemeente sloot zich als een van de velen aan bij de nationale actie Carillons voor Oekraïne. Van 19.30 tot 20.00 uur kwam er van het carillon van het stadhuis ‘muziek die past binnen de thema’s solidariteit, compassie, vrede en liefde, waaronder het volkslied van Oekraïne’.
Dankbaar
In Deventer werd de Wilhelminabrug over de IJssel verlicht in de kleuren van de vlag van Oekraïne. ‘Hoe Deventer de vluchtelingen uit Oekraïne heeft opgevangen, vind ik heel bijzonder en daarvoor ben ik ook dankbaar,’ aldus burgemeester Ron König. ‘Maar de ontwikkelingen in die regio zijn nog weinig hoopgevend. We moeten er rekening mee houden dat veel Oekraïense vluchtelingen langere tijd in Nederland zullen blijven.’
Trots
Dalfsen geeft een update op de website en is trots op alle initiatieven in de gemeente. ‘Een mooi voorbeeld is Welkom in Dalfsen, een initiatief van kerken, ondernemers en inwoners.’ Ook geeft de gemeente informatie over de kosten van opvang en wat vluchtelingen nog nodig hebben. ‘De inzet vanuit de samenleving vinden wij waardevol en onbetaalbaar,’ aldus burgemeester Erica van Lente. ‘We kijken terug op een goede samenwerking met de particuliere initiatieven en zijn onder de indruk van de soms spontane krachten.’
BRP
Er zijn op dit moment ruim 90.000 Oekraïense vluchtelingen geregistreerd in de Basisregistratie Personen (BRP). Ruim 70.000 daarvan verblijven in de noodopvang. Oekraïense ontheemden hebben op grond van Europese regels het recht om in ieder geval tot 4 maart 2024 in Nederland te verblijven, naar school te gaan en te werken.
Nederlandse les
Gemeenten krijgen 15 miljoen euro om Oekraïense vluchtelingen op een laagdrempelige manier lessen Nederlands aan te bieden. Dat maakt het makkelijker een baan te vinden, helpt in contacten en zorgt dat Oekraïense kinderen het Nederlandse onderwijs kunnen volgen. Dat schreef minister Van Gennip van Sociale Zaken en Werkgelegenheid vorige week aan de Tweede Kamer.
In de brief kijkt ze terug op het afgelopen jaar. Oekraïners zijn sneller aan het werk gegaan dan andere groepen nieuwkomers met een vluchtelingenachtergrond. ‘Zij hebben op een andere manier toegang gekregen tot Nederland en de voorzieningen verschillen ten opzichte van andere groepen. Werkgevers en gemeenten hebben creatief en proactief mogelijkheden gecreëerd,’ schrijft Van Gennip. Ze beschouwt het ‘als een opdracht aan allen om dit elan vast te houden, ook ten aanzien van andere groepen nieuwkomers’.
Ondersteuning
Per 1 juli 2022 kunnen Oekraïners gebruikmaken van ondersteuning door gemeenten bij arbeidsbemiddeling. Daarnaast is het voor gemeenten mogelijk om de vluchtelingen te ondersteunen met geld uit het Europees Sociaal Fonds (ESF). Hieronder vallen bijvoorbeeld re-integratie- en participatietrajecten. Verder hebben verschillende gemeenten hulp aangeboden, bijvoorbeeld banenbeurzen en steunpunten.
Beleid verbeteren
‘Twaalf maanden na het uitbreken van de oorlog is de verwachting dat de oorlog niet op korte termijn over zal zijn. In Nederland zullen we nog langere tijd opvang bieden aan Oekraïense ontheemden die gevlucht zijn voor oorlogsgeweld. Vanuit het goede werk dat tot nu toe geleverd is, neem ik de geleerde lessen mee om mijn beleid verder te verbeteren.’ De minister schrijft dat ze zich onder meer samen met gemeenten sterk blijft maken om het beleid aan te passen.
Cijfers CBS
Uit de nieuwste cijfers van het CBS blijkt dat ruim 30.000 Oekraïense ontheemden in Nederland aan het werk waren op 1 november 2022. Dit komt neer op 46 procent van de 15- tot 65 jarige Oekraïners in Nederland. Dit aandeel groeit naar verwachting nog steeds. Het CBS stelde op verzoek van het ministerie van SZW cijfers samen over de demografische kenmerken en emigratie van Oekraïense vluchtelingen die vanaf 24 februari 2022 naar Nederland zijn gekomen.
Wonen
Van de 82.000 vluchtelingen met de Oekraïense nationaliteit die zich inschreven in het BRP woonde ruim de helft op 1 november 2022 op een adres dat aan het begin van het jaar nog onbewoond was. Het gaat dan bijvoorbeeld om snel opgeknapte huizen en gemaakte slaapplaatsen. De vluchtelingen wonen verspreid over het land. Naar verhouding woonden op 1 november de meeste vluchtelingen in Renswoude, ongeveer 33 per duizend inwoners, en in Gennep met ongeveer 22 per dat aantal.
Derdelanders
Ook zijn er vluchtelingen uit Oekraïne die niet de Oekraïense nationaliteit hebben, de zogeheten derdelanders. Gemeenten maken zich veel zorgen over de opvang van deze groep. Op 1 november 2022 stonden er 6.800 van deze vluchtelingen ingeschreven bij een Nederlandse gemeente.