Regio – De klimaatverandering laat ook de rijke landen niet onberoerd. Onderzoekers van de Universiteit Utrecht hebben in kaart gebracht wat er met Nederland gebeurt bij twee en bij vijf meter zeespiegelstijging als we alleen het huidige waterbeheersysteem onderhouden en geen extra maatregelen treffen. Allereerst worden de binnendijkse gebieden drassig en dringt zout grondwater zich naar het oppervlak. Daarnaast komen de rivieren tot aan de landsgrenzen over hun volle lengte mee omhoog. Niet alleen staan alle buitendijkse gebieden langs rivieren en de kust dan vaker onder water, maar ook is er dan een veel grotere kans op dijkdoorbraken. Het kost dan veel tijd om de polders weer droog te malen. De meeste Waddeneilanden kalven af en overspoelen deels. Ook de oevers van zeearmen zoals de Westerschelde kalven af en de dijken worden ondergraven. Bij twee meter zeespiegelstijging zijn deze effecten minder ernstig en gaan de veranderingen langzamer. Zo gaan de rivieren in het oosten van Nederland dan nog nauwelijks meestijgen.
Deze toekomstschets door de Universiteit Utrecht, die in opdracht van de Deltacommissaris is gemaakt, geeft aan wat de natuurlijke reactie van onze delta zou zijn als we de huidige situatie met menselijke invloed als uitgangspunt nemen en geen extra maatregelen treffen. Dit leert ons niet alleen waar Nederland zich op moet voorbereiden, maar ook welke adaptatiemaatregelen goed passen bij het natuurlijke gedrag van de delta. Als de Aarde sterker opwarmt dan 1,5 tot 2 graden, en Antarctica afsmelt, dan is een zeespiegelstijging van meer dan twee meter onvermijdelijk. Dat vergt maatregelen zoals meer ruimte voor de bovenrivieren, natuurlijke landspiegelstijging langs de Westerschelde en Fries-Groningse kust, en zeearmen met een waterbestendige inrichting in het westen.
Ingrijpende aanpassingen
Uit de schets blijkt hoeveel belang Nederland heeft bij progressief klimaatbeleid om bovengenoemde ingrijpende gevolgen te voorkomen. Of dit lukt is nog onzeker en hangt af van het succes van een wereldwijde aanpak om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Voor een kwetsbare delta als Nederland is het daarom belangrijk om tegelijkertijd ook al meer rekening te gaan houden met een grote zeespiegelstijging. Ingrijpende aanpassingen in bewoning, landbouw, industrie en infrastructuur zoals de deltawerken vergen immers decennia aan voorbereiding. We kunnen er nu al op anticiperen, bijvoorbeeld door ruimtelijke reserveringen voor het keren, afvoeren en bergen van water. Door dit onderzoek weten we ook beter welke maatregelen we kunnen nemen die passen bij het natuurlijk gedrag van de delta.
Toekomstscenario’s voor Nederland bij twee en bij vijf meter zeespiegelstijging
Kennisprogramma Zeespiegelstijging
De Universiteit Utrecht verrichtte het onderzoek in het kader van het brede onderzoeksprogramma van de overheid en kennisinstellingen, het kennisprogramma Zeespiegelstijging. De inzichten kwamen mede tot stand op basis van onderzoek naar de ontwikkeling van het Nederlandse laagland in de afgelopen 3000 jaar en recente kennis van rivier- en kustgedrag.
De opdracht voor deze toekomstschets resulteerde in een rapport ‘Wat wil de delta? Uitzicht met inzicht: Neogeografische kaarten van het Nederlandse laagland in een toekomst met zeespiegelstijging’.